NIEUWVEEN – In de voortdurende strijd tegen plasticvervuiling en de groeiende roep om duurzaam-heid, spelen inspecties en handhaving een cruciale rol. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) staat centraal in deze inspanningen, niet alleen om naleving af te dwingen, maar ook om bedrijven te informeren en aan te moedigen tot verbeteringen. Recentelijk heeft de ILT zich gericht op het verminderen van het gebruik van singleuse plastics (SUP) in verschillende sectoren, waarbij ze een mix van controle en educatie inzetten.
Gert van Rootselaar, coördinerend inspecteur bij de ILT, benadrukt het belang van deze handhavingsmaatregelen. Hij wijst erop dat circulaire economie al meer dan vijftien jaar een hot topic is. Zelf voelt hij zich al van jongs af aan betrokken bij milieukwesties. “We willen een signaal afgeven”, zegt Van Rootselaar, “zo van: mensen, hou je eraan.”
Naleving
De inspecties zijn niet gericht op het direct beboeten van bedrijven voor het gebruik van SUP, maar eerder om een beeld te krijgen van de huidige situatie. “Mensen schrikken vaak, maar de boetes komen eventueel veel later”, stelt hij gerust. “Deze handhaving omvat het controleren van producten zoals ballonstokjes, rietjes en plastic bakjes, waarbij exploitanten worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid. Terwijl veel exploitanten denken plasticvrije alternatieven te gebruiken, voldoen deze vaak niet aan de verwachtingen. Veelal zijn ze niet geheel plasticvrij.”
De inspecteur noemt met name de rol van leveranciers in het waarborgen van naleving van regelgeving en het stimuleren van innovatie. “De ondernemer is desondanks, juridisch gezien, wel verantwoordelijk voor wat hij koopt. En deze branche heeft veel ondernemers.”
Leveranciers hebben dus een behoorlijke verantwoordelijkheid. Het is van groot belang dat producten wel aan de regels voldoen. “Het alternatief is dat men zo, jammer genoeg, eenmalige verpakkingen blijft kopen en wegwerpen. De hoeveelheid is immens, we zijn gewoon verslaafd geraakt aan wegwerpproducten”, stelt Van Rootselaar. “Zo hebben we over vijf jaar nog steeds een grote afvalberg. Om een idee te geven: ik heb thuis een grote kliko en ik verbaas me er iedere keer weer over hoe vol hij zit.”
Vergroten bewustzijn
Een ander aspect van deze handhaving is het vergroten van het bewustzijn bij het grote publiek. Dirk Groot, ‘de Zwerfinator’ uit Purmerend, is een bekend voorbeeld door dagelijks zwerfafval te rapen en dit te documenteren door middel van foto’s. Zijn werk draagt niet alleen bij aan het in kaart brengen van de verspreiding van plastic zwerfafval, maar vergroot ook het bewustzijn over de impact van plastic op het milieu. Van Rootselaar: “Zo kom je erachter wat het verspreidingsgebied is van een frietbakje van McDonald’s. Vogels halen deze uit de afvalbak en zo komen ze in het weiland terecht.”
Meer verantwoordelijkheid
De inspecteur verduidelijkt nog eens dat de ILT niet het beleid maakt, maar een toezichthoudende functie heeft. “Bedrijven hebben moeite om zich aan te passen aan de nieuwe regels, maar dit geeft tegelijkertijd aan dat verandering nodig is. Bedrijven mogen meer verantwoordelijkheid tonen. Eenmalig gebruik is namelijk niet duurzaam”, zegt hij, “en we moeten allemaal een tandje bijzetten om dit te veranderen.”
De uitdagingen waarmee bedrijven worden geconfronteerd bij het aanpassen aan deze nieuwe regels zijn echter niet te onderschatten. Er zijn bijvoorbeeld gemeenten die moeite hadden om plastic bekers tijdig te vervangen, hetgeen aantoont dat de impact van dergelijke maatregelen soms wordt onderschat. Van Rootselaar pleit voor meer bewustwording en samenwerking om deze uitdagingen aan te gaan.
Strengere maatregelen
De nadruk ligt op educatie en bewustwording, maar Van Rootselaar sluit niet uit dat strengere maatregelen nodig zijn. De ILT hanteert een stapsgewijze aanpak, beginnend met waarschuwingen en informeren, en geleidelijk overgaand op boetes voor hardnekkige overtreders. Het uiteindelijke doel is om bedrijven aan te moedigen tot duurzamere praktijken en weg te blijven van boetes. “We willen gewoon graag zeggen: kom op!”
Werk aan de winkel
In de afgelopen jaren heeft de ILT aanzienlijke vooruitgang geboekt in haar handhavingsinspanningen. Van Rootselaar wijst op een groei in het aantal inspecteurs en een toegenomen samenwerking met andere instanties en bedrijven. Hij vindt het mooi om te zien hoe bedrijven kunnen veranderen, alhoewel het lastig is ingesleten routines te veranderen: “Het blijft een voortdurend proces en er is nog veel werk aan de winkel. Ik hoop op meer betrokkenheid van bedrijven en het grote publiek. Ik moedig bedrijven aan om actief deel te nemen aan de transitie naar een duurzamere toekomst. Verandering is mogelijk, maar alleen als we er gezamenlijk aan werken. In ieder geval willen we af van de wegwerpverpakkingen en ondanks de kleine stapjes zijn we ‘onderweg’.”
Verbied plastic variant en geen ‘Ja, maar...’ meer
Dirk Groot, de ‘Zwerfinator’, registreert en documenteert al het zwerfafval dat hij opruimt. Hij werkt nauw samen met het bedrijfsleven en de overheid en wijst hen op de impact ervan. Dit doet hij al tien jaar. Groot weet door zijn opruimwandelingen precies waar het zwerfafval terechtkomt en waar het vandaan komt. Onder andere plastic rietjes van milkshakes en ijslepels van take-awayverpakkingen waren een doorn in het oog. Doordat deze voorwerpen nu worden gemaakt van natuurvriendelijk materiaal, kunnen we zeggen dat dit materiaal vergaat en niet door dieren wordt gegeten. Groot is nuchter: “We kunnen het probleem nooit helemaal oplossen. Door extra te betalen gaan we helaas niet minder weggooien.”
Zijn onderzoeksrapport van 2023 toont wel aan dat er 75% minder blikjes op straat lagen dan voorheen. “De invoering van statiegeld blijkt een goeie methode, ware het niet dat bedrijven overstappen naar drankenkartons die vervolgens ook op straat belanden.” Groot pleit voor verdere dichttimmering van het statiegeldsysteem: “Eigenlijk zou er statiegeld moeten komen op alle to-godrankverpakkingen, verbied plastic varianten waar er alternatieven zijn en zeg resoluut: het mag gewoon niet meer!”
Dit artikel verscheen eerder in Out.of.Home Shops. Abonneren? Klik hier.
