WOERDEN - Iedereen komt graag in de ‘huiskamers van de samenleving’, en de verwachtingen zijn hoog. Door personeelstekorten kunnen die helaas niet altijd worden waargemaakt. Steeds vaker zien horecagelegenheden reden eerder te sluiten of moeten ze noodgedwongen hun aanbod afslanken. En dat terwijl de horeca eindelijk weer ongelimiteerd aan de slag kan. Out.of.Home Shops vroeg Koninklijke Horeca Nederland (KHN) naar het verhaal achter het personeelstekort en wat de mogelijke oplossingen zijn.
De coronacrisis heeft geleid tot een enorme uitstroom van horecapersoneel. 50 procent van de werknemers die eind 2019 in de sector werkzaam waren, was dat eind 2020 niet meer, zo staat in de Arbeidsmarktmonitor Gastvrijheidssector 2021. Het waren vooral tijdelijke arbeidskrachten die uitstroomden, en ze vonden veelal een baan in de handel (22 procent), uitzendbranche (16 procent) of overheid en zorg (14 procent). Nu, na de crisis en voor de zomer, zijn ze weer meer dan welkom om hun plek in de branche te heroveren. Maar of dat gaat lukken? Een woordvoerder van KHN reageert.
Hoe groot is het personeelstekort op dit moment?
“De horeca is weer open, maar er liggen grote uitdagingen op het pad van horecaondernemers. Een daarvan is het vinden van personeel. KHN signaleert dat er vanuit het hele land een toenemende vraag is naar nieuwe medewerkers. In 2020 bleek uit CBS-cijfers dat richting de heropening na de eerste lockdown er een groei van het aantal vacatures was te zien. Het ging vooral om een toename van vacatures voor bedienend personeel in de horeca, koks, keukenhulpen en schoonmakers. In het vierde kwartaal nam het aantal vacatures in veel bedrijfstakken weer af, het meest in de horeca. Met de eerste versoepelingen voor de terrassen, en sinds juni 2021 ook voor restaurants en cafés, nam de vraag naar personeel snel toe. Maar de volgende lockdown eind december zorgde opnieuw voor een dieptepunt. In totaliteit ligt het aantal vacatures voor de beroepsgroepen die ik eerder noemde echter nog onder het niveau van vóór de coronacrisis. Toen kende de horecabranche namelijk al een tekort van 40.000 mensen. Hoe groot het tekort op dit moment precies is kan ik helaas niet zeggen; daar zijn nog geen cijfers over.”
Wat kunnen horecaondernemers doen om aantrekkelijker te worden voor nieuwe werknemers?
“In de zomer van 2021 is KHN een campagne gestart die onder meer ingaat op hoe leuk het is om te werken in de horeca: ‘Werken in de horeca, elke dag ’n feestje’. Maar uiteindelijk zijn het de horecaondernemers zelf die een-op-een met hun medewerkers afspraken maken over zaken als doorgroei, goede werk-privébalans en opleidingen. Door de personele krapte wordt er natuurlijk goed gekeken en ook meer geboden. Dan gaat het trouwens niet alleen om salaris; ook secundaire arbeidsvoorwaarden spelen hierin een grote rol. Samen met de werkgever maken werknemers afspraken die veelal op maat zijn. De ene medewerker heeft meer behoefte aan een (door de werkgever betaalde) opleiding, terwijl voor een andere medewerker doorgroei of een extra vrije dag belangrijker is. Het gaat dus veel verder dan alleen het uurloon. Vooral jongere medewerkers kiezen vaak juist voor flexibiliteit en hebben helemaal geen behoefte aan een vast contract. Maar dit is natuurlijk niet voor iedereen van toepassing, want vakkrachten en medewerkers die van horeca hun vak hebben gemaakt en er bijvoorbeeld fulltime in werken, willen uiteraard weten waar ze aan toe zijn. Dan hoort zekerheid bieden bij goed werkgeverschap. Veel ondernemers zitten door de crisis zelf in grote onzekerheid, bijvoorbeeld over het voortbestaan van hun bedrijf. Dan zit er natuurlijk helemaal een grens aan de zekerheid die je je medewerkers kan bieden. De herstelfase moeten werkgevers sámen met werknemers goed doorkomen.”
Welke rol speelt de nieuwe horeca-cao hierbij?
“Een cao legt een basis voor de arbeidsvoorwaarden. Recent hebben KHN en de bonden FNV en CNV overeenstemming bereikt over een nieuwe horeca-cao voor heel 2022 en 2023, met loonrondes per 1 april 2022 en 1 januari 2023. Deze cao laat die balans in werk en privé goed zien en ook de ontwikkelingskansen van de individuele medewerker in de vorm van een leerrekening. Maar uiteindelijk moet het totaalplaatje aantrekkelijk genoeg zijn om een nieuwe medewerker te werven. Dat gaat van een goed uurloon naar bijvoorbeeld kortingen voor eigen medewerkers, het verstrekken van maaltijden, flexibele werktijden en vierdaagse werkwerken. Dat is van alle tijden en niet opeens nieuw. De komende tijd moet uitwijzen hoe de horeca, vrije tijd en retail herstellen. Ook zal het effect van meer of minder werk rond coronazorg effect hebben. Het is te vroeg om hierover op dit moment conclusies te trekken, maar uiteindelijk blijft het een kwestie van vraag en aanbod en een maximum wat je als werkgever kán uitgeven aan personeelslasten.”
Er lijkt steeds vaker personeel uit het buitenland te worden gerekruteerd. Hoe zit dat?
“Op enkele plekken zien we inderdaad een toename van vakmensen uit het buitenland. Binnen de EU is sprake van vrij verkeer van werknemers. Ook vóór corona hadden we al te maken met een personeelstekort en zag je al dat er onder andere chef-koks uit zuidelijke landen werden geworven. Op dit moment is de arbeidsmarkt ook voor bijvoorbeeld de keukenbrigade erg krap, dus is het logisch dat er over de grenzen, maar binnen Europa wordt gezocht naar goede medewerkers. Dit gebeurt uiteraard volgens de regels en met de zorg voor zaken als huisvesting en zorgverzekering. Helaas beschikken wij niet over specifieke cijfers, maar we zien dit regelmatig gebeuren.”
Zien jullie licht aan het einde van de tunnel? Wanneer is deze crisis voorbij?
“De horeca vervult als huiskamer van de samenleving een belangrijke sociaalmaatschappelijke rol. Al vóór corona hadden we een personeelstekort en zelfs tussen de lockdowns kregen we van met name de grote formulerestaurants signalen dat het lastig was om aan (keuken)personeel te komen. Veel medewerkers hebben lang moeten wachten tot ze weer aan het werk konden, maar ook zijn veel mensen uitgestroomd naar andere sectoren, die krijg je niet zo snel meer terug. Naast de normale vervangingsvraag moet er dus een achterstand worden ingehaald. KHN denkt dat het perspectief voor horecapersoneel na de coronacrisis weer goed zal zijn. De vraag bij onze gasten is immers niet weg, maar door de coronacrisis hebben veel horecaondernemers afscheid moeten nemen van hun personeel.”
Een van de oplossingen: goede werk-privébalans
De vrijheid om verlof op te nemen wanneer gewenst en het bepalen van de eigen werktijden zijn in de horeca relatief laag, terwijl uit een survey van ABN Amro en Panelwizard blijkt dat werknemers de werk-privébalans als de belangrijkste hoofdcategorie zien binnen het vinden van een baan, staat in de Sectorale Welzijnsmonitor van ABN Amro. Hier valt dus veel winst te behalen, concludeert Gerarda Westerhuis, sectoreconoom retail en leisure van de bank in haar prognose ‘Verhogen welzijn helpt horeca bij personeelstekort’ van 12 november 2021. Een deel van deze lage score valt te herleiden naar de aard van het werk; de mogelijkheden om thuis te werken zijn uiteraard nihil voor medewerkers in de bediening en horecamedewerkers werken logischerwijze vaak ’s avonds en in het weekend. Toch is het mogelijk medewerkers meer zelfstandigheid te geven in het nemen van beslissingen en opnemen van verlof, meent Westerhuis. Uit de survey blijkt dat vooral de vrijheid om verlof op te nemen wanneer gewenst als zeer belangrijk wordt ervaren. Veel horecamedewerkers missen namelijk vaak of zeer vaak familie- of gezinsactiviteiten. Daarbij komt dat de werkdruk vaak als hoog wordt ervaren.
Inmiddels is de nieuwe horeca-cao van kracht en hierin is meer aandacht voor de balans in werk en privé. Zo moeten werkgevers het dienst- en werkrooster minimaal drie weken van tevoren bekendmaken. Het rooster gaat uit van een gemiddelde vijfdaagse werkweek. Er wordt gestreefd naar vaste rustdagen en de werknemer heeft recht op een maal in de twee weken twee aaneengesloten rustdagen. Het recht om een weekend niet ingeroosterd te zijn blijft van toepassing en wanneer een medewerker op een feestdag werkt, wordt deze hiervoor gecompenseerd in tijd. Wanneer dit binnen drie maanden niet mogelijk is, geldt een toeslag van 50 procent op het uurloon van de feestdag.
Bron: Out.of.Home Shops
Dit artikel verscheen eerder in Out.of.Home Shops. Abonneren? Klik hier.
